رسانه های اجتماعی همه ما را با خود خواهد برد

آریا یونسی

رسانه نگار/ پژوهشگر و دانشجوی دکترای فلسفه/ یادداشت نویس: ایبنا، امتیاز، منهای فوتبال/ دبیرداخلی نشریات تخصصی اسفار و پژوهشهای مابعدالطبیعی/ نویسنده کتابهای فخر رازی، ماخذشناسی آثار علامه طباطبایی

گاهی نیز بشر امروزی احساس می کند که در دستان فضای مجازی و فناوری های نوین ارتباطی گیر افتاده است. در واقع این احساس نادرست نیست؛ رسانه های اجتماعی با نیات بشری و مطابق میل او پیش نمی رود. این ویژگی به این خاطر است که رسانه های اجتماعی و فناوری های نوین ارتباطی بخشی از نظام فناوری (تکنیک) هستند و مطابق همان منطق فناوری بر اساس خودمختاری فناورانه پیش می روند.

مفهوم خودمختاری تکنولوژیکی ژاک الول، فناوری را به عنوان یک سیستم مستقل و خودران معرفی می‌کند که تحت فرمان منطق خاص خود، یعنی بهره‌وری و پیشرفت، عمل می‌کند و ارزش‌ها یا اخلاقیات انسانی در آن اهمیت ندارد. این بدان معناست که فناوری‌ها بر اساس ضرورت‌های داخلی خود پیشرفت می‌کنند و همواره به دنبال افزایش بهره‌وری و ادغام در یک سیستم به‌هم‌پیوسته هستند. وقتی این مفهوم را به شبکه‌ها و رسانه های اجتماعی اعمال کنیم، توضیح می‌دهد چرا این پلتفرم‌ها به طور مداوم با ویژگی‌های جدیدی که هدفشان بیشینه کردن تعامل کاربران و جمع‌آوری داده‌ها است، تکامل می‌یابند؛ و این پیشرفت نه بر اساس نیازهای کاربران، بلکه بر اساس ضرورت‌های فنی است. الگوریتم‌ها محتوا را بر اساس معیارهای بهره‌وری استاندارد می‌کنند و رشد شبکه‌های اجتماعی به پیشرفت‌های گسترده‌تر فناوری مانند هوش مصنوعی، تلفن‌های هوشمند و شبکه‌های پرسرعت وابسته است که بازتاب‌دهنده یکتایی و جهانی‌بودن است. به بیان دیگر، شرایطی مانند پهنای باند، پردازش سریع و پردازش ابری و بسیاری پیشرفت های فناوری نه تنها ظهور رسانه های اجتماعی را ممکن می کند بلکه باعث رشد و گسترش آن می شود. طبیعت خودمختار این تحول تکنولوژیکی، کنترل کاربران و ملاحظات اخلاقی را کاهش می‌دهد، زیرا پلتفرم‌ها به اولویت دادن به بهینه‌سازی و درآمدزایی می‌پردازند. اندیشه الول چالش تنظیم و هدایت توسعه شبکه‌های اجتماعی را در چارچوب سیستمی نشان می‌دهد که بدون توقف و عمدتاً خارج از کنترل انسانی یا اخلاقی پیش می‌رود.

هرگاه یک فناوری، مانند فناوری های نوین ارتباطی که بنیاد رسانه های اجتماعی هستند، شکل بگیرند دیگر خودمختار می شوند و با منطق درونی خود پیش می روند. آنها تنها به این فکر می کنند چگونه کاربران بیشتری جذب کنند و کاربران خود را بیشتر به خود مشغول کنند. دیگر مسائل اخلاقی یا انسانی در سایه قرار می گیرند، اما نه بدین معنا اهمیت ندارند بلکه این توصیف است از اینکه در واقعیت چه چیزی رخ می دهد.