طراحی چیدمان شبکه ای در قالب سنتی و دیجیتال

نادر تیموری

طراح و گرافیست/۲۵ سال سابقه در نشریات بین المللی خبر/برگزیده جشنواره مطبوعات

طراحان رسانه و باتجربه این قوانین را به صورت شهودی در آثار خود به کار می‌برند؛ با این حال، یک رویکرد جامع و کل‌نگر به نام طراحی چیدمان شبکه‌ای وجود دارد که با هدف کمک به فرآیند طراحی انجام می‌شود.

طراحی چیدمان شبکه‌ای چیست؟

چیدمان شبکه ای ساختاری است که از ستون‌ها و خطوط ساخته شده است و طرح کلی تمام عناصر طراحی مانند بلوک‌های متنی، تصاویر، عنوان‌ها و غیره را تعیین می‌کند.
هر شبکه از سه جزء اصلی تشکیل شده است: ستون‌ها، ناودان‌ها (فاصله ستون‌ها) و حاشیه‌ها (فضای قاب‌بندی). نوع طراحی صفحه که به شبکه‌ها متکی است، طراحی طرح‌بندی شبکه‌ای نامیده می‌شود.
در ابتدا، طراحان گرافیک و گرافیست های رسانه از گرید(پایه ی کار) برای طراحی مطالب دست‌نویس یا چاپی (مانند روزنامه،کتاب، مجله و غیره) استفاده می‌کردند اما اکنون با وجود نرم افزار های مدرن و ایجاد گرید ها،این طرح‌بندی‌های گرید ابزاری محبوب برای همه طراحان شده اند، زیرا از مزایای طرح‌بندی گرید در سازماندهی طرح‌های رابط کاربری (مانند صفحات وب، برنامه‌های تلفن همراه و سایر رابط‌های دیجیتال) نیزاستفاده می شود.
طراحان می‌توانند از یک سیستم شبکه‌بندی یکسان در کل طراحی استفاده کنند یا برای بیان ایده‌های خود، برای هر صفحه یک شبکه‌بندی جدید بسازند. علاوه بر این، می‌توانند خودشان شبکه‌بندی را ایجاد کنند یا با استفاده از شبکه‌های از پیش ساخته شده، در زمان و تلاش خود صرفه‌جویی کنند.
شبکه بندی ها انواع مختلفی دارند که هریک از آن ها هدف خاصی را دنبال می کنند.

شبکه دست نوشته؛
به طورکلی، شبکه‌های خطی مستطیل‌های بزرگی به اندازه صفحه هستند که شامل متن و تصاویر می‌شوند. آن‌ها ساده‌ترین و قدیمی‌ترین انواع هستند.
شبکه‌های خطی، که شبکه‌های تک ستونی هستند، امروزه در اسناد و کتاب‌های متعددی با متن زیاد، از جمله اسناد، کتاب‌های الکترونیکی و فایل‌های PDF استفاده می‌شوند.
از مزایای طرح‌بندی شبکه‌ای دست‌نوشته در مقایسه با سایر انواع شبکه این است که ، تعادل خوبی را برای کل اثر حفظ می‌کند، حتی اگر برخی از عناصر، مانند یک شکل یا یک عکس، از لبه‌ها بیرون زده باشند.

شبکه ستونی؛
طراحی طرح شبکه ستونی در روزنامه‌ها و مجلات برای سازماندهی محتوا در ستون‌ها استفاده می‌شود. این طرح، خواندن متن‌های طولانی را آسان‌تر می‌کند. تعداد ستون‌ها معمولاً از دو تا شش متغیر است. علاوه بر این، خواننده می‌تواند فوراً کل صفحه را مرور کند زیرا عناصر در ستون‌ها مرتب شده‌اند. علاوه بر این، ایده‌های طرح شبکه ستونی را می‌توان در وب‌سایت‌ها، مانند وبلاگ‌ها و نشریات آنلاین نیزیافت.
در شبکه‌های ستونی، خطوط عمودی و خطوط جریان، متن و تصاویر را در موقعیت مناسب قرار می‌دهند. تصاویر را می‌توان در یک ستون یا در دو یا چند ستون قرار داد تا تنوع ایجاد شود. فاصله بین ستون‌ها باید متناسب و در کل سند ثابت باشد.
در عین حال، شبکه‌های متقارن و نامتقارن نیز وجود دارند. یک طرح‌بندی (صفحه آرایی) شبکه‌ای نامتقارن، برخی ستون‌ها را به طور متناسب پهن‌تر یا نازک‌تر از بقیه نشان می‌دهد، در حالی که یک شبکه متقارن، تمام ستون‌ها را با عرض یکسان خواهد داشت. این عدم تقارن، طرح را غیررسمی‌تر می‌کند و به طور گسترده در مجلات نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شبکه ماژولار (واحد های مستقل)؛

امروزه تمام عناصر خبری به شکل ماژول هستند. طراحی روزنامه بخش مهمی از تولید چاپ است. این طراحی نه تنها باعث می‌شود روزنامه از نظر بصری جذاب به نظر برسد، بلکه ارتباطات را نیز تسهیل می‌کند. روزنامه‌ها طی سال‌ها طرح هایی را برای تسهیل ارتباطات توسعه داده‌اند.
ماژول‌ها بلوک‌های مستطیلی یا مربعی هستند که هر عنصر خبری در پایه تراز شده است. طرح ماژولار مزایای زیر را برای طراحی روزنامه به ارمغان آورده است:
– آنها به صفحه نظم بخشیده‌اند و آن را مرتب جلوه داده‌اند.
– آنها امکان دسته‌بندی آسان و مرتب داستان‌های مرتبط را فراهم می‌کنند.
در طول سال‌ها، چهار نوع طرح‌بندی ماژولار به وجود آمده است:
افقی : طرح افقی محبوب‌تر است. این طرح‌ها باعث می‌شوند گزارش‌های خبری طولانی کمتر زننده به نظر برسند و به همین دلیل است که اکثر متخصصان طراحی روزنامه، ماژول‌های افقی را ترجیح می‌دهند.
– عمودی : یک ماژول عمودی، ساقه عمودی عمیق‌تری دارد. بنابراین گزارش‌ها طولانی هستند و خواننده را محتاط می‌کنند. به همین دلیل است که در طراحی روزنامه، از ماژول‌های عمودی در صفحات استفاده می‌شود، جایی که به جدیت صفحه می‌افزایند.
ترکیب افقی و عمودی : با این حال، اگر همه داستان‌ها به صورت افقی یا عمودی قرار داده شوند، همیشه خطر کسالت و یکنواختی در صفحه وجود دارد. طراحان صفحه معمولاً ترجیح می‌دهند ماژول‌های افقی و عمودی را با هم ترکیب کنند تا به صفحه تنوع و کنتراست بدهند.
-شبکه‌ها : یکی از پیشرفت‌های مهم در طراحی روزنامه، تکامل مفهوم شبکه است. طراحان آگاه ، صفحه را به سه یا چهار بخش مساوی به نام شبکه تقسیم می‌کنند. سپس این بخش‌ها با ماژول‌هایی پوشانده می‌شوند که هیچ عنصر خبری از شبکه آن خارج نمی‌شود. این طرح‌بندی که طرح‌بندی شبکه‌ای است ، بسته به اینکه شبکه به صورت افقی یا عمودی برش داده شود، می‌تواند عمودی یا افقی باشد.
مزایا : طرح‌بندی‌های شبکه‌ای زیبایی طرح‌بندی‌های ماژولار را افزایش می‌دهند. همچنین تضمین می‌کنند که صفحه با تمرکز وزن‌ها، نه در بالا و نه در پایین سنگین نشود و همه داستان‌ها به عنوان یک نقطه توجه عمل کنند.
عیب : با این حال، عیب این است که طرح‌بندی‌های شبکه‌ای به مهارت و زمان بیشتری نیاز دارند. داستان‌ها باید در فضا‌های ثابتی فشرده شوند. این همیشه ممکن نیست و اغلب باید مصالحه‌ای صورت گیرد که گاها، قربانی آن ارزش خبری است.
به عبارت دیگر، طراحی از اخبار مهم‌تر می‌شود که ممکن است همیشه توجیه‌پذیر نباشد. طرح‌بندی شبکه‌ای فقط زمانی توصیه می‌شود که تعداد عناصر خبری محدود باشد. این طرح‌بندی برای صفحات ویژه یا سبک زندگی مناسب‌تر از صفحات خبری است.
طراحی طرح شبکه‌ای ماژولار شبیه به صفحه شطرنج است؛ می‌تواند چیزهای زیادی را به طور همزمان برای دسترسی آسان نمایش دهد.
ماژول‌ها (واحد های مستقل) در شبکه‌های ماژولار، همگی از نظر اندازه و اهمیت یکسان هستند. به عنوان مثال، فرم‌ها، نمودارها و برنامه‌ها، در میان سایر ایده‌های طرح‌بندی شبکه‌ای، می‌توانند به طور مؤثر با استفاده از شبکه‌های ماژولار طرح‌بندی شوند. از این نوع شبکه در رسانه های دیجیتال بیشتر استفاده می شود.

شبکه پایه؛
شبکه‌های پایه توسط خطوط متن، که خطوط پایه نامیده می‌شوند، تعریف می‌شوند. این مورد، ریتم خواندن خوبی را برای هر طرحی با متن زیاد ایجاد می‌کند.
هر یک از ایده‌های طرح‌بندی شبکه‌ای بالا می‌تواند به عنوان یک شبکه خط پایه نیز استفاده شود، زیرا آنها خطوط متنی یکسانی با ریتم روان دارند. با این وجود، خطوط پایه در طراحی تایپوگرافی پوسترها، روزنامه‌ها و مجلات، چه دیجیتال و چه سنتی، اعمال می‌شوند.

شبکه سلسله مراتبی؛
شبکه‌های سلسله مراتبی عمدتاً در وب‌سایت‌ها استفاده می‌شوند و محتوا را بر اساس اهمیت آن سازماندهی می‌کنند. هرچه عنصر بزرگتر باشد، اهمیت آن بیشتر است. یک وب‌سایت با طراحی شبکه سلسله مراتبی، بهترین تجربه کاربری و در نتیجه، نرخ تبدیل (به درصدی از کاربران یا بازدیدکنندگانی اشاره دارد که یک اقدام خاص (مانند خرید، ثبت نام، دانلود و غیره) را انجام می‌دهند و از این طریق به مشتری یا هدف مورد نظر تبدیل می‌شوند) را فراهم می‌کند.
سال‌ها تجربه لازم است تا دانش لازم برای راه‌اندازی یک شبکه سلسله مراتبی متعادل بدون یک شبکه راهنمای ماژولار ایجاد شود. با این حال، حتی طراحان باتجربه نیز برای صرفه‌جویی در زمان از قالب‌های از پیش ساخته شده استفاده می‌کنند. به همین دلیل، طراحان وب قالب‌های وب‌سایتی را می‌سازند که طراحان غیر وب می‌توانند آنها را با اطلاعات پر کنند.

انتخاب شبکه مناسب برای طراحی چیدمان

به طور کلی، انتخاب نوع شبکه توسط محیطی که در آن استفاده می‌شود تعیین می‌شود. به عنوان مثال، چه در طراحی یک روزنامه سنتی یا الکترونیک ، مجله آنلاین و یا یک وبلاگ، ممکن است محتوای موجود در اندازه‌های مختلف در صفحه اصلی طراحی نمایش داده شود.
نکته‌ای که باید در این انتخاب مد نظر داشته باشید، اهداف ارتباطی است. اگر اطلاعات مرتبط برای خوانندگان به درستی طراحی نشده باشند، همه اطلاعات و محتوا گیج‌کننده خواهند بود واین باعث می‌شود شبکه‌های سلسله مراتبی از تمام ایده‌های طرح‌بندی شبکه‌ای برای بیننده غیرقابل درک باشند.

نکاتی برای کار با شبکه‌ها

چندین قانون و روش برای بهترین استفاده از طراحی چیدمان شبکه‌ای برای پروژه‌های شما وجود دارد.

– ترازبندی را رعایت کنید. هدف اصلی شبکه‌ها، تراز کردن اجزای طراحی است. ناودان‌ها(فاصله بین ستون ها) باید در تمام اسناد سنتی و دیجیتال به یک اندازه باشند و تمام عناصر طراحی باید خطوط جریان را لمس کنند.

– عناصر را داخل فیلد (قسمت خاص) شبکه قرار دهید. ناودان‌ها(فاصله بین ستون ها) همیشه باید خالی باشند تا اجزای طراحی را از هم جدا کنند. گرافیک‌ها ، تصاویر و متون می‌توانند چندین ستون یا ردیف را در بر بگیرند. آن‌ها نمی‌توانند در ناودان شروع و پایان یابند.

– اندازه صفحه نمایش را به خاطر داشته باشید. در صورتی که کار شما علاوه بر فضای سنتی با فضای دیجیتال مرتبط می شود اندازه صفحه نمایش را به خاطر داشته باشید. تطبیق دادن گریدهایتان با اندازه‌های مختلف صفحه نمایش در مرحله طراحی بسیار مهم است. برای مثال، تعداد ستون‌های گرید بسته به اینکه در فضای سنتی کار می کنید یا روی دسکتاپ، تبلت یا گوشی هوشمند نمایش داده می‌شود، متفاوت است.

– فضای خالی. فضای خالی کافی برای مشخص کردن بصری عناصری مانند ستون‌ها، ردیف‌ها و ناودان‌ها در نظر بگیرید. اولویت‌های بصری از جمله مزایای طرح‌بندی شبکه‌ای هستند. در عین حال، اندازه ناودان‌ها درنسخه های الکترونیک باید متناسب با نوع صفحه نمایش، اندازه متن و عرض ستون باشد.

-نسبت طلایی و سایر قوانین تناسب کامل را به کار ببرید. از آنجایی که این قوانین در همه جا اعمال می‌شوند، در طراحی و صفحه‌آرایی نیز مفید هستند. در اینجا، آنها رابطه حاشیه‌ها، ناودان‌ها، حروف بزرگ و کوچک و غیره را هماهنگ می‌کنند.

-در صورت نیاز، ایده‌های طرح‌بندی شبکه‌ای خودتان را ایجاد کنید. چندین نوع شبکه، مانند شبکه‌های سلسله مراتبی و ماژولار را به طور همزمان ترکیب کنید. هدف شما این است که با اولویت‌بندی عناصر و اطلاعات با اندازه‌ها و حاشیه‌های ناودان و ارتفاع و عرض ستون‌ها، پیامی را به بیننده منتقل کنید.
به هر حال این قوانین می تواند راهنمایی برای مسیرکاری شما باشد تا در طراحی بتوانید گام های بهتری بردارید البته شبکه‌ها مجموعه‌ای از محدودیت‌ها نیستند، بلکه الگویی هستند که توجه بینندگان را مدیریت می‌کنند. اما هنگام قرار دادن عناصر طراحی به ترتیب مناسب در صفحه، منطق را در نظر بگیرید.
در نتیجه در طراحی بصری چه در سنتی و چه در دیجیتال، شبکه (grid) ، سیستمی از ستون‌ها و ردیف‌ها است که عناصر موجود در یک صفحه یا مانیتور را سازماندهی و اولویت‌بندی می‌کند. مهم‌ترین اطلاعات بیشترین فضای قابل توجه را به خود اختصاص می‌دهند.
با این حال، برای تضمین نتیجه خوب، این شما هستید که به عنوان یک طراح و گرافیست رسانه می توانید بهترین تصمیم را در طراحی بگیرید.