فلسفه و رسانه

استعارات به ما می گویند دنیا را چگونه ببینیم

فلسفه و رسانه/یادداشت اختصاصی

در یادداشت گذشته درباره اینکه واسطه ما با واقعیت استعارات است نوشتم. در این نوشته خواهم کوشید کمی این ساز و کار روشن تر کنم و نمونه های واقعی تری ببینیم.
آریا یونسی

آریا یونسی

رسانه نگار/ پژوهشگر و دانشجوی دکترای فلسفه/ یادداشت نویس: ایبنا، امتیاز، منهای فوتبال/ دبیرداخلی نشریات تخصصی اسفار و پژوهشهای مابعدالطبیعی/ نویسنده کتابهای فخر رازی، ماخذشناسی آثار علامه طباطبایی

استعارات اگرچه واسطه ما با واقعیت هستند و چگونگی دیدن واقعیت را نشان می دهند اما دو عامل مهم دیگر را باید در نظر گرفت: نخست، نقش ناظر، که نقشی فعال است و صرفا منفعل نیست؛ و دیگری، این حقیقت استعارات ذاتا مستلزم تفسیر هستند و برای فهمیده شدن باید تفسیر شوند. این دو حقیقت به هم وابسته هستند چراکه ناظر در تفسیر استعارات بنیادی است که واقعیت را ادراک می کند.
استعارات شیوه دید ما را تعیین می کنند؛ ناظر، یعنی فاعل شناسای انسانی، در روند فهم از این استعارات کمک می گیرد تا به طور فعالانه داده های بیرونی را تفسیر کند. برای نمونه یک تنش اجتماعی را در نظر بگیریم که دست کم دو طرف متنازع دارد. می توان با چند دسته از استعارات به این تنش نگاه کرد: می توان از استعارات جنگ و جدال استفاده کرد؛ در این صورت تنش اجتماعی به صورت یک جنگ نظامی دیده می شود. آنگاه برد و باخت و جبهه گیری و حمله و عقب نشینی خواهد داشت. رعایت اصول اخلاقی و اجتماعی کمرنگ می شوند و گفتگو و مذاکره بی وجه دیده می شود؛ جنگ است دیگر.
یا می توان از استعارات بازی و مسابقه استفاده کرد. آنگاه این تنش یک مسابقه ورزشی دیده می شود که باید دنبال برد بود. این دسته دوم کمتر اجازه خشونت یا دوری از اصول اخلاقی و اجتماعی را می دهند اما گفتگو همچنان بی وجه است. زاویه دید طوری است که گفتگو و مذاکره بی ربط دیده می شود.
از طرف دیگر، می توان از استعارات ساختار اداری به آن نگاه کرد؛ در این صورت، تنش اجتماعی یک اختلال دیده می شود که باید مدیریت شود. رعایت اصول اخلاقی و اجتماعی بسیار پررنگ و مهم می شوند و گفتگو و مذاکره حیاتی به نظر می رسند. زیرا در این زاویه دید هر طور که هست باید تنش به آرامش تبدیل شود تا ساختار به کار خود ادامه دهد.
در هر سه زاویه دید، که فقط نمونه هایی هستند که می توانند بیشتر هم شوند، ما یک مجموعه داده بیرونی داریم؛ آنچه که تاثیر می گذارد استعاراتی است که استفاده می کنیم و به ما زاویه دید می دهد. در این نمونه ها می بینیم که ناظر انسانی منفعل نیست بلکه انتخاب گر و فعال است و زاویه دید و گزینش استعارات خاص او را هدایت می کند.
در رسانه ها که معمولا ادبیات انتخابی با خط مشی رسانه و نویسنده یا تولیدکننده محتوا تعیین می شود استفاده از استعارات مهم می شوند. رسانه می تواند یک موضوع را جنگ نشان دهد و تنش موجود را بیشتر کند؛ یا آن را یک اختلال در یک ساختار منسجم نشان دهد که نیاز به کاهش تنش و آرامش دارد. اینجا است که نقش رسانه در انتخاب استعاره ها مهم می شود و تاثیرگذاری خود را نشان می دهد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا